• en
• |
• nl

De spirituele wereld van Ramon Llull

Ramon Llull (1232-1316)

The book of the Lover and the Beloved / Lo libre de Amich e Amet

Love has made its home between fear and hope, and lives in anxiety there.
But it dies forgotten, when its foundation rest on worldly delights

Twee jaar geleden gaf ik een seminar voor een groep internationale studenten bij Esade in Barcelona. Deze business school heeft als officiële naam: “Universitat de Ramon Llull”. In het seminar ging het onder andere over ‘onbevangen waarnemen’ als methodiek voor verandermanagers. Op enig moment stelde ik de vraag wie van de studenten wist wie Ramon Llull was, tenslotte studeerden zij aan de “Universitat de Ramon Llull”. De Amerikaanse studenten vermoedden dat het de eigenaar was van de universiteit die fors verdiende aan hun collegegeld. De Aziatische studenten dachten dat het de oprichter van de universiteit was. De Australische en Europese studenten verwachtten dat het een belangrijke Spaanse hoogleraar was. Alleen de Spaanse studenten begrepen iets van de context van hun leren. Zij kenden de geschiedenis van Ramon Llull en de context van hun universiteit. Het is overigens makkelijker vragen te stellen dan ze te beantwoorden. Op het moment dat ik de vraag aan de studenten stelde, besefte ik met een schok dat ik bar weinig notie had van de historie van Ramon Llull en de betekenis hiervan voor het heden. Diezelfde middag heb ik het boek gekocht en ben ik gaan lezen. Het boek is een belangrijke inspiratiebron geworden.

“The book of the Lover and the Beloved” is het meest gelauwerde werk van een markante auteur uit de Europese middeleeuwen. Het boek bestaat uit 366 korte verzen die bruikbaar zijn voor dagelijkse overdenking. Ramon Llull spreekt zelf over “moral metaphors”. De verzen zetten mij inderdaad aan tot overdenking. Sommige verzen roepen sterke associaties op met eerdere diepgaande ervaringen, andere geven aanleiding om situaties net even anders te bekijken.

The roads where the Lover seeks his Beloved are long and dangerous, crowded with cares, longing sighs, and weeping, but illuminated with love.

Bovenstaand vers roept bij mij associaties op met leerprocessen. De leerwegen zijn lang niet altijd makkelijk, je komt jezelf soms tegen, er komen meer gezichtpunten langs, maar altijd is er zorg in het leerproces. Leren is niet mogelijk zonder liefde. Ook roept dit vers associaties op met de korte weg naar succes en winstgevendheid en de lange weg van diepgaand leren en vernieuwing. Dit kan gaan over innovatie in bedrijven. Managers in het Nederlandse bedrijfsleven kiezen eerder voor de korte weg van kostenbesparing, bezuiniging en prijsconcurrentie dan voor de lange en meer onzekere weg van innovatie en kostenbewustzijn. Llull zou zonder twijfel kiezen voor de lange weg van vernieuwing.

Ramon Llull is waarschijnlijk in 1232 geboren op Majorca als zoon van een Catalaanse koopmansfamilie. Als zoon van een welgestelde familie kreeg hij scholing in Catalaanse geschriften en gewoonten. Na het zien van enkele indrukwekkende kruisbeelden besloot hij op dertig jarige leeftijd zich te richten op drie klassiek evangelische bestaansredenen: schrijven van geschriften, het vormen van denkscholen, en reizen om verhalen te vertellen en kennis uit te wisselen. Na een aantal reizen door Azië en Noord Afrika besloot hij om tijd te nemen voor zelfstudie en meditatie. Een Moorse slaaf leerde hem Arabisch en in een tienjarig sabatical bestudeerde hij alle teksten die hij kon krijgen over Islamitische theologie en filosofie. Daarnaast verdiepte hij zich in Christelijke mystiek en verweerschriften. Tijdens deze zelfstudie kreeg Llull inspiratie voor zijn werk “Great Universal Art of Finding Truth”. Rond 1275 werd Llull gesommeerd om zijn eerdere werken ter beoordeling voor te leggen bij de kerkelijke autoriteiten in Montpellier. Dit noodzaakte tot een vertrek van zijn geliefde eiland en luidde een periode in van een reizend bestaan. Gesteund door verschillende hofhoudingen en universiteiten heeft hij meer dan veertig jaar rondgereisd. Tijdens dit reizen heeft Llull meer dan 300 geschriften geschreven in het Catalaans, maar ook in Latijn en Arabisch. Llull is hiermee de eerste betekenisvolle Catalaanse schrijver en filosoof.

Mij inspireert het dat Llull op een ongekende wijze Arabisch, Islamitisch en Christelijk gedachtegoed bijeen brengt en van daaruit universele leefregels formuleert. In een wereld waarin vooral de strijd tussen Joods-christelijke denkbeelden en Islamitische overtuigingen wordt aangewakkerd, is het gedachtegoed van Llull meer dan actueel en biedt meerdere mogelijkheden tot verzoening van denkwerelden met behoud van verschil. De absolute principes komen terug in de volgende tekst.

They asked the Lover if he would trade his Beloved for another. He answered:
”But who else is better and nobler than the sovereign eternal good, who is infinite in greatness, power, wisdom, love, and perfection”.

Deze absolute principes liggen volgens Llull ten grondslag aan het leven en staan aan de basis van alle kennis. Juist deze leidende principes leiden tot verzoening als een zoektocht wordt ondernomen naar universele menselijke waarden. Voor mij ligt de veranderkundige rede in het onbevangen waarnemen en waarderen van anderen, en het zoeken naar overeenkomstige waarden die conflict kunnen overbruggen en waardoor nieuwe mogelijkheden ontstaan.

While the Lover wandered in this travail, he found a hermit sleeping beside a beautiful spring. The Lover awakened the hermit and asked if he had seen his Beloved in his dreams. The hermit replied that the prison of love held his thoughts captive both when sleeping and when awake. The Lover was delighted to find a companion in prison. They both cried with joy because the Beloved had few such Lovers.

“The book of the Lover and the Beloved” inspireert mij als een allegorie van de mens op zoek naar betekenis en hogere waarden. Vanuit spirituele psychologie ziet Llull de menselijke geest als een drie-eenheid van zintuigen, verbeeldingskracht en geest. In de menselijke geest wedijveren intellect, wil en geheugen. Llull betoogt dat het intellect richting zou moeten geven aan de wil, het geheugen, de verbeeldingskracht en de zintuigen, zodat verstand en inzicht richting kan geven aan opvattingen, denkbeelden en meningen.

The lover asked the Intellect and Will which was closer to his beloved.
The two ran a race, but the intellect reached the Beloved faster than the will.   

Dit pleidooi voor intellectueel denken spreekt me aan, juist in een tijd waarin de rede soms ver te zoeken is en er nauwelijks nog tijd en waardering lijkt te zijn voor intellectueel debat. Hoewel het intellect richting geeft aan de wil, gaat Ramon Llull uit van een vrije wil in een wereld van meervoudigheid. Deze vrije wil en het beeld van een meervoudige werkelijkheid spreken me aan als uitgangspunt voor een veranderkundige theorie.

My Beloved is one. In His unity my cares and desires unite as one will.
The unity of my Beloved upholds all unities and pluralities and the plurality in my Beloved upholds all unities and pluralities.

In “The book of the Lover and the Beloved” wordt keer op keer de triadische relatie zichtbaar tussen liefde, liefhebbende en geliefde. De liefde zie ik als het verlangen en de passie, de liefhebbende als de mens op zoek naar betekenis en hogere waarden, en de geliefde als de hogere betekenis en de reden voor bestaan. In mijn ogen heeft dit veel te maken met leren, veranderen en vernieuwen. Voor diepgaand leren en vernieuwen is het soms nodig om afstand te nemen van het bestaande. Het onderstaande vers doet me denken aan een blokkade bij het schrijven van mijn oratie en de doorbraak die ik maakte toen ik werkelijk afstand nam van mijn eerdere denkbeelden over veranderen.

The light from the room of the Beloved shined into the room of the Lover, relieving its darkness and filling with pleasure, anguish, and cares. The Lover threw everything out of his room in order to welcome the Beloved there. 

Veel van de teksten van Ramon Llull associeer ik met diepgaand leren en veranderen. Het openingscitaat is hier een mooi voorbeeld van: leren gaat soms gepaard met onzekerheid en angst, maar geeft ruimte aan verlangen, hoop en passie. De kunst is om van deze vruchten te genieten.

They asked the Lover what the fruits of love were. He answered: “pleasure, meditation, desire, sights, anxiety, travail, danger, torment and anguish: love does not allow his servants to touch it without these fruits”.

Dezelfde vruchten zijn naar mijn idee zichtbaar in het werk van professionals die met vakbekwaamheid hun werk doen en kennis delen. Ik ben er van overtuigd dat veel mogelijk is als we ruimte geven aan het initiatief  van toegewijde professionals en vertrouwen in hun kennis, hun liefde voor het vak en hun passie om van betekenis te zijn.

Ramon Llull, The book of the Lover and the Beloved (Lo libre de Amich e Amat).
An English translation with Latin and Old Catalan Versions transcribed form original manuscripts
by Mark D. Thompson, 1995. Warmister, UK: Aris & Phillips Ltd in association with the Centre for Mediterranean Studies, University of Bristol.
ISBN 085668 633 6 (cloth)
ISBN 085668 634 4 (limp)